Текст: Дали напредувам во практиката на јога | Автор: Стеван Милиќ
Нијама
Нијама значи правило, пропис, самодисциплина. Ја сочинуваат пет принципи кои го одредуваат ставот и односот на јогинот кон себе, односно кон својата вистинска, духовна природа. Како и принципите на јама, и тие се сметаат за неизоставен дел од практиката на јогинот кој посветено чекори по својот духовен пат.
II,32: Шауча, надворешна и внатрешна чистота; самтоша, задоволство во поседување само на неопходното; тапас, аскетскиот напор; свадјаја, проучување и усвојување на пораките од старите текстови; ишвара-пранидана, предаденост на возвишеното, се специфичните јогиски обврски – нијама.
Шауча или чистота се однесува на надворешната и внатрешната чистота. Надворешната значи чистота на телото, а некои коментатори ја додаваат и чистотата на храната, во смисол на сатвичка исхрана. Внатрешната чистота се однесува на менталната хигиена и на отстранувањето на нечистотиите од умот, како што се негативните мисли и емоции и други вознемирувачки содржини.
II,40: Остварувањето на внатрешна и надворешна чистота – шауча, кај јогинот повлекува со себе извесна отмена дистанцираност во однос на сопственото тело, и избегнување контакти со валканите тела на другите.
II,41: Остварената чистота на внатрешен план, предизвикува прочистеност на самата „светлосна модификација на примарната супстанца“ – гуната сатва, и кај јогинот резултира со состојба на општо задоволство, потполна присутност на вниманието, контрола на сетилата и способност за најдлабока интроспекција и реализација на себството.
Самтоша значи задоволство, и отсуство на желба да се има повеќе од тоа што е неопходно.
II,42: Од задоволството во поседувањето само на она што е неопходно – самтоша, се раѓа неспоредливо блаженство.
Тапас, во контекст на нијама, подразбира сила и напор да се издржат промените во одредени парови на спротивности, како на пример: топло-ладно; глад-жед; стоење-седење; како и воздржување од говорна комуникација-мона, пост…
Со практикувањето и усовршувањето на тапас, се прочистуваат и се уништуваат нечистотиите кои го замаглуваат јасниот увид во нештата, што резултира со развивање на совршено тело и води до појава на моќи – сидија, како и совршено функционирање на сетилата и способност да се гледа и слуша на далечина.
II,43: Со отстранување на нечистотиите и со аскезата – тапас, се достигнува совршенство на телото и сетилата.
Свадјаја, обично се среќава во две значења – како себепроучување и како проучување на пораките на старите текстови и изговорање на мантрата ом.
II,44: Со студиозно проучување и усвојување на пораките од традиционалните текстови – свадјаја, се постигнува соединување со избраното божество, идеал.
Ишвара-пранидана е предаденост и прикажување на сите свои дела на врвниот учител Ишвара. Доблеста на ваквата предаденост води до највисокото ниво на духовниот развој.
II,45: Преданоста на Возвишениот идеал, води кон совршенство на сосредоточеното внимание – самади.
※
Како и во случајот на јама, и во нијама работите изгледаат јасни и едноставни. Ако ја оствари чистотата, јогинот станува способен за најдлабока интроспекција; од задоволството во непоседувањето се раѓа блаженство; со аскезата достигнува совршенство на телото и сетилата, и се здобива со натприродни моќи; себепроучувањето го води до соединување со избраното божество или идеал, а предаденоста на тој идеал го води до самади – просветлување. И тука обидот да ги практикуваме правилата е вистински лакмус за нашата моментална состојба.
Во случајот на шауча, чистотата пред сè значи да се прочисти умот од содржините кои на најразлични начини нè условуваат и го ограничуваат нашиот духовен развој. Да се прочистиме од негативните и вознемирувачки мисли и емоции, од лошите навики и карактерни особини, да се прочистиме од несоодветните и штетни желби, од притаените потсвесни тенденции за кои не сме ни свесни, и кои одненадеж ќе се активираат во одредени, за нив погодни услови. Прочистувањето е макотрпен, но истовремено и убав процес, вистински предизвик и подвиг. Како што некој кажал, тоа наликува на обид да влезеш во рудник со бела кошула и да излезеш од него чист и неизвалкан.
Јогинот, чија цел е да се разбере себе и да ја одгатне мистеријата на себството, сфаќа дека сè што за таа цел му е потребно тој веќе го има – ги има своето тело и својот ум. Кога тука е и методот кој треба со разбирање да го практикува, се јавува чувство на самодоволност, не во негативна смисла, туку како отсуство на желба и лажна потреба да се окружи со многу непотребни работи. Таа желба всушност е контрапродуктивна и го попречува во практиката. Му станува јасно дека многу работи носат со себе и многу проблеми, и дека за нормално живеење му се потребни многу малку работи. Тоа сознание раѓа чувство на растовареност, задоволство и слобода.
Тапас или аскеза, меѓу другото значи и напуштање на комфорната зона во која се обидуваме да останеме по секоја цена, а која всушност постепено нè слабее и нè прави неспособни да се соочиме со тешкотиите во животот. Може да се каже дека и самата практика на техниките има во себе елементи на аскеза. Така, на пример, градењето на седечката позиција, редовната практика, напорот и конфликтите во соочувањето со внатрешните несовршености, постот, моната и други практики, често предизвикуваат физички и ментални нелагодности и тешкотии, но од друга страна нè прочистуваат од слабостите, го зајакнуваат телото, умот и волјата, и го подигаат нивото на енергијата. Секако дека во тој контекст, степенот на аскезата е исклучително индивидуален и треба да биде многу добро димензиониран и прилагоден на можностите на секој поединец, на животните околности и на времето во кое живееме.
Свадјаја, како процес на себеистражување, бара будност, високо ниво на критичко расудување, когнитивни способности – особено аналитичност, бара објективност и желба за промена, или со еден збор бара постојана свесност. Бидејќи свадјаја е процес, увидите до кои низ тој процес доаѓаме, се во склад со нашите моментални способности и квалитети, па најчесто не се конечни и оставаат можност за понатамошни подлабоки увиди и напредок, особено во однос на култивирањето на егото. Себепроучувањето, заедно со проучувањето на старите текстови и обидот да се разберат и усвојат нивните поуки, води до приближување кон возвишениот идеал.
※
Ние сме, кажано на компјутерски јазик, најсовршениот модел на компјутер, но од некои причини, за нас нејасни, сме дозволиле различни вируси да го нападнат нашиот хард диск, и да го нарушат неговото функционирање. Во тој контекст, принципите на јама се програма за заштита од вируси, а правилата на нијама се новите програми со кои треба да се заменат оштетените.
Мислам дека во сегашниот стадиум на нашиот развој, не можеме ниту да претпоставиме какви промени, квалитети и сознанија може да ни донесе практикувањето на јама и нијама. Речиси сум сигурен, дека нивното умно и безусловно следење, дури и да не практикуваме никакви други техники, може да нè донесе до просветлување.
Практиката и следењето на принципите на јама и нијама е најприроден начин на духовен развој, во кој тие нè прочистуваат, нè „месат“ и нè обликуваат, за да станеме чисти, јасни и флуидни, и да можеме да се претопиме и повторно да се споиме со целоста. Како што грутката сол се растопува во океанот.