Го слушам лирскиот глас на Грег Лејк како пее: „Конфузијата ќе биде мојот епитаф“; Вајта кој истовремено сериозно и низ шега порачува „од каменото доба па до денес, стилот е ист – постојано нешто работиш, постојано себеси си докажуваш дека си жив“; Арсен пее: „Љубовта што ја следам е мојот пат до рајот“; а Влатко вели „во душата ми гори кандилце“; го слушам, како утеха, рапавиот глас на Сачмо и неговата незаборавна „Каков прекрасен свет“; од друга димензија се јавува Мориконе и ги допира рајот и пеколот во својата „Мисија“; на просторот пред затворените очи можам да ги видам деталите на Мунковиот „Крик“; не можам да ги заборавам непроспиените ноќи поминати над страниците на Достоевски, Андриќ, Селимовиќ, Џубран, Маркес, Сингер; возбудата додека Саган ме водеше низ својот „Космос“; восхитот додека читав како Тесла го доживува овој свет; сè уште го чувствувам напливот на чувствата додека размислував за животот на Буда и неговите пораки, за аскезата и љубовта на христијанските отци, додека ги замислував суфистите во нивните волнени наметки и слушав од нивната мудрост…

Трагањето некогаш нè исполнува со радост, восхит, почит, некогаш со страв и претпазливост, некогаш со тага и меланхолија; некогаш сме бунтовни, а некогаш изморени и разочарани продолжуваме бесцелно да талкаме, препуштајќи му се на текот на секојдневието, како што вели Есенин:

Кој сум, што сум, јас сум само мечтател, чиј поглед згаснува во магла и мемла. И живеев како попатно, како да сонувам, како многу други луѓе на таа земја.

А понекогаш се случува само да мислиме дека трагаме. Желбата брзо да дојдеме до одговорите на вечните прашања, нè оневозможува да ја видиме убавината на самото трагање. Исфрустрирани знаеме да кажеме дека животот е многу „полесен“ кога не сме свесни за обемот на нашето незнаење, зашто тогаш сигурно и храбро газиме во нови „работни победи“. Но ситуацијата станува проблематична во некои животни премрежија кога откриваме колку нашето знаење е ограничено, а ние сепак мораме да дејствуваме. Ова предизвикува несигурност, а понекогаш и страв за исходот на нашите дела втемелени во квазизнаењето. Тогаш почнуваме да се двоумиме и да се прашуваме што да правиме и во која насока да продолжиме.

Надежта, како светлина на крајот на тунелот, се јавува кога ќе сфатиме дека сите наши мисли, зборови, дела, одлуки, избори, ставови и идеи кон кои се приклонуваме, се резултат на дејствувањето на нашиот ум. Кога длабоко ќе нè проникне сознанието дека сè се случува прво во него, на суптилен план, и потоа се спушта на грубо, материјално ниво, јасно ни се покажува насоката во која треба да се движиме. Стануваме свесни за важноста и итноста да почнеме да го истражуваме умот и да дознаеме како функционира, за да не останеме негови марионети, кои не ни знаат дека се марионети, и кои никогаш нема да се ослободат од прангите на незнаењето. Ако и после сè не ни е кристално јасна потребата од метод кој ќе ни помогне во истражувањето и запознавањето на умот, а со тоа и во развивањето на исправен став кон себе, кон светот кој не опкружува и кон животот како ретка можност, тогаш е повеќе од сигурно дека со нас нешто сериозно не е во ред и дека не нè чека розова иднина.

И тогаш, барајќи, многумина доаѓаат до јогата. Но секој допир со јогата не значи априори и дека ќе ја разбереме, особено не нејзината духовна димензија која се отсликува уште во првиот степен – јама. Таа всушност е фундаментот на кој јогата е изградена, и без тој етички кодекс, нејзината практика е тешко промашување, а често и многу повеќе.

За жал, во тоа предничат морално еластичните „учители“ кои умешно користејќи цитати и текстови за традиционалниот однос учител-ученик, на своето неетично однесување му припишуваат езотерично значење, a нивните наивни „ученици“, без дискриминативен компас, голтаат сè без џвакање.

Во класичните текстови за јогата често се среќаваат описи на квалитетите кои треба да го красат сериозниот практикант. Тие се манифестираат како интелигенција, чистота, ведрина, отсуство на страв, добрина, разбирање и благост, бистрина на умот, моќ на самоконтрола, смиреност и урамнотеженост. Овие описи говорат и за крајна решеност и одлучност да се истрае на овој тежок, но убав пат кон слободата, без оглед на проблемите и тешкотиите.

Ученици со пламена желба, артикулирана на исправен начин, се многу ретки, не само во јогата, туку и во други духовни учења. За ваков став на крајна предаденост и посветеност говори една сутра од Шива-самхита, текст за хата-јогата:

Навистина, на патот на јогата има многу тешки и речиси несовладливи пречки, но јогинот треба да продолжи со својата практика и покрај сите опасности, дури и по цена на својот живот.

Буквалното толкување и разбирање на оваа сутра, како впрочем и на многу други од богатата јогиска литература, често се покажувало како погубно. Затоа ваквиот стрмен пат не е за секого, а особено е опасен за оние кои заслепени од желбата да се просветлат и од своето его, немаат способност ниту капацитет да ги препознаат опасностите кои ги демнат, дури и кога на нив им се укажува. За поединци кои се изгубиле и заталкале далеку од патот по кој тргнале се испишани многу страници во духовната литература.

Скршнувањето од патот или враќање на стариот начин на живеење е едно од најтажните случувања во духовноста. Човекот тогаш најчесто не е ни свесен за падот. Во неговите очи сите кои на тоа му укажуваат грешат и никој не ја препознава неговата „големина“. Се сеќавам на кажувањето на Иво Андриќ за оваа појава:

Кога човек кој е предодреден за духовен живот, и веќе е посветен на него, ќе премине во спротивниот табор, во свет кој води исклучиво надворешен и материјален живот, тоа за духовниот свет е огромно нарушување, отприлика како што се големите геолошки катаклизми за земјата. Тоа е голема штета за двата света и пропаст за самиот човек. Но најлошото што го чека во тој нов живот, во кој секој час е посебен пекол, се состои во следното: таквиот човек во променливиот и бесмислен материјален живот ги внесува сите мерила и логика на духовниот живот. Човекот тогаш страда и гине како да е помеѓу два воденички камена; лебди помеѓу она што веќе не е и она што не може и не треба да стане.

За да не дојде до ваков пад, кој секогаш и секому може да му се случи, треба постојано, многу разложно и внимателно да размислуваме и да го преиспитуваме секој чекор на патот. Сè што правиме треба да ни биде потполно јасно за да се утврдиме во разбирањето на учењето, и да можеме да ги препознаваме и надминуваме многубројните внатрешни и надворешни пречки и потешкотии со кои постојано се среќаваме. Низ процесот на себепроучување, постепено почнуваме да откриваме што значи да се живее во духот на јогата. Иако тие сознанија носат индивидуален печат, голем дел имаат универзален карактер. Во продолжение следуваат некои од нив.